پیگیری پس از درمان سرطان کلیه
راهنمای مراقبت‌های پس از درمان سرطان کلیه
تبریک! شما مرحله اصلی درمان سرطان کلیه را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اید. اما مسیر بهبودی هنوز ادامه دارد. دوره پس از درمان که به آن “دوره پیگیری” یا “Follow-up” می‌گویند، به اندازه خودِ درمان اهمیت دارد. هدف از این مراقبت‌ها دو چیز است:
- اطمینان از عدم بازگشت (عود) بیماری: بررسی‌ها به پزشک کمک می‌کند تا در صورت بازگشت احتمالی سرطان، آن را در سریع‌ترین زمان ممکن تشخیص دهد.
- بررسی سلامت عمومی و عملکرد کلیه‌ها: به خصوص اگر یک کلیه برداشته شده یا بخشی از آن جراحی شده باشد، نظارت بر عملکرد کلیه باقی‌مانده بسیار مهم است.
نکته کلیدی: برنامه پیگیری برای هر بیمار منحصر به فرد است. راهنمای زیر یک چهارچوب کلی بر اساس راهنماهای معتبر جهانی (EAU و AUA) است. پزشک شما با در نظر گرفتن جزئیات پرونده پزشکی‌تان، دقیق‌ترین برنامه را برای شما تنظیم خواهد کرد.
اساس برنامه پیگیری: طبقه‌بندی بر اساس خطر
پزشکان برای تنظیم برنامه پیگیری، بیماران را بر اساس “میزان خطر بازگشت بیماری” دسته‌بندی می‌کنند. این خطر بر اساس گزارش پاتولوژی (آسیب‌شناسی) توموری که از بدن شما خارج شده، تعیین می‌شود. عوامل مهم عبارتند از: اندازه تومور، درجه تهاجمی بودن سلول‌ها (Grade) و اینکه آیا تومور به بافت‌های اطراف نفوذ کرده بود یا نه.
۱. گروه کم خطر (Low Risk)
این گروه شامل چه کسانی است؟ معمولاً بیمارانی که تومورهای کوچک (مرحله T1)، با درجه تهاجمی پایین (Low Grade) داشته‌اند و با موفقیت از طریق جراحی (به خصوص جراحی حفظ کلیه) درمان شده‌اند.
برنامه پیگیری پیشنهادی:
- ملاقات با پزشک و آزمایش خون: معمولاً یک بار در سال برای بررسی وضعیت عمومی و عملکرد کلیه (آزمایش کراتینین).
- تصویربرداری (اسکن):
- اولین سی‌تی اسکن یا سونوگرافی شکم و لگن معمولاً ۶ تا ۱۲ ماه پس از جراحی انجام می‌شود.
- در صورت طبیعی بودن نتیجه، اسکن بعدی ممکن است ۲ سال بعد انجام شود.
- پس از ۵ سال، در صورت عدم وجود مشکل، معمولاً نیازی به اسکن‌های منظم سالانه نیست، مگر اینکه علائم جدیدی ظاهر شود.
- تصویربرداری از قفسه سینه: برای این گروه معمولاً به صورت روتین توصیه نمی‌شود، مگر اینکه پزشک صلاح بداند.
۲. گروه خطر متوسط و بالا (Intermediate/High Risk)
این گروه شامل چه کسانی است؟ بیمارانی که تومورهای بزرگ‌تر، با درجه تهاجمی بالا (High Grade) داشته‌اند، یا تومورهایی که به ساختارهای اطراف کلیه مانند عروق اصلی یا چربی اطراف نفوذ کرده بودند.
برنامه پیگیری پیشنهادی (فشرده‌تر):
- ملاقات با پزشک و آزمایش خون: هر ۳ تا ۶ ماه در دو سال اول، سپس هر ۶ تا ۱۲ ماه تا ۵ سال، و پس از آن سالانه.
- تصویربرداری (اسکن):
- اولین سی‌تی اسکن شکم، لگن و قفسه سینه در ۳ تا ۶ ماهگی پس از جراحی انجام می‌شود.
- این اسکن‌ها به صورت منظم هر ۶ ماه برای ۳ سال اول تکرار می‌شوند.
- پس از آن، تا ۵ سال به صورت سالانه انجام می‌شوند.
- بعد از ۵ سال، برنامه پیگیری به صورت فردی و با نظر پزشک ادامه می‌یابد.
توجه به عملکرد کلیه: صرف نظر از گروه خطر، بررسی عملکرد کلیه (ها) یک بخش ثابت در تمام برنامه‌های پیگیری است. این کار با آزمایش خون ساده (اندازه‌گیری کراتینین و eGFR) انجام می‌شود. حفظ سلامت کلیه باقی‌مانده از طریق کنترل فشار خون، کنترل قند خون و سبک زندگی سالم بسیار حیاتی است.
چه زمانی باید فوراً با پزشک تماس گرفت؟
در فاصله بین نوبت‌های ویزیت، نسبت به علائم زیر هوشیار باشید و در صورت مشاهده آن‌ها، با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد مداوم در پهلو، شکم یا کمر
- وجود خون در ادرار
- سرفه‌های مداوم یا تنگی نفس
- کاهش وزن بی‌دلیل
- تب‌های مکرر بدون علت مشخص
مسیر بهبودی یک سفر مشترک است.
شما و تیم پزشکی‌تان در این مسیر همراه هستید. در انجام منظم معاینات و آزمایش‌های خود کوشا باشید و هرگونه سوال یا نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.